افکار مزاحم و تکرار شونده
5دقیقه
آنچه در این مقاله می‌خوانید [پنهان‌سازی]
افکار مزاحم و تکرار شونده یا نشخوار فکری از جمله افکاری هستند که خیلی از انسان ها را آزار می‌دهند. اگر شما هم درگیر چنین مشکلی شده‌اید و نمی‌دانید که چگونه از آن رهایی پیدا کنید، در این مطلب از دریچه آگاهی با ما همراه شوید. زیرا قصد داریم یکی از آزار دهنده ترین مشکلات روحی را با هم بررسی کنیم.
نشخوار فکری چیست و چرا ما را درگیر می‌کند؟
حتماً برای یک بار هم که شده برای شما پیش آمده که یک فکر خاص بارها و بارها به ذهنتان خطور کند و هر چقدر تلاش کردید نتوانستید از این فکر خلاص شوید. این پدیده که به آن نشخوار فکری یا نشخوار ذهنی گفته می‌شود، همان چرخه تکراری و بی‌پایان فکر کردن به یک موضوع خاص است که آن را با نام افکار مزاحم یا افکار تکرار شونده هم می‌شناسند.
نشخوار فکری معمولاً وقتی به سراغ ما می‌آید که شرایطی از کنترل ما خارج می‌شود. برای مثال وقتی که در رابطه با آینده نگران هستیم یا به اتفاقات گذشته فکر می‌کنیم.
این افکار شبیه به این هستند که اگر جنگ بشود من چه کار کنم؟ چرا دو سال پیش جواب فلانی را آنطور که باید ندادم؟ ویژگی اصلی این نوع افکار این است که یک موضوع مشخص بارها در ذهن بالا می‌آید و مجدداً فروکش می‌کند درست مانند جویدن دوباره غذا در معده نشخوار کنندگان.
دلایل ایجاد نشخوار فکری
کسانی که درگیر افکار مزاحم و تکرار شونده یا همان نشخوار فکری هستند، بنا به دلایل متعددی با این مشکل روبرو می‌شوند. برخی از این دلایل مهم عبارتند از؛
داشتن اضطراب در مورد آینده: در اکثر موارد نشخوار فکری از اضطراب نسبت به آینده سرچشمه می‌گیرد. برای مثال: ترس از جنگ، زلزله، از دست دادن عزیزان، از دست دادن شغل و… ذهن ما در تلاش برای یافتن راه حل این مشکلات است که همین امر باعث می‌شود تا این فکر را مدام تکرار کند. اما چون هیچ قطعیتی برای این تفکرات وجود ندارد، این چرخه ادامه پیدا خواهد کرد.
درگیری ذهنی با گذشته: گاهی اوقات نشخوار فکری از اتفاقاتی سرچشمه می گیرد که مدت‌ها پیش رخ داده‌اند و دیگر قابل تغییر نیستند. برای مثال ما اشتباهی کردیم یا در موقعیتی واکنش نشان ندیدیم و حالا فکر می‌کنیم که باید متفاوت تر عمل می‌کردیم. بازگشت مکرر به آن صحنه نه تنها هیچ کمکی به ما نمی‌کند بلکه لحظه حال ما را نیز از بین خواهد برد.
آسیب های نشخوار ذهنی
بزرگترین آسیبی که نشخوار فکری به هر انسانی می‌زند، ربودن لحظه حال است. وقتی که ذهن ما مدام درگیر گذشته یا آینده است و دیگر در اینجا و اکنون حضور نداریم این اتفاق نتایج زیان باری را به دنبال دارد که این نتایج عبارتند از؛
- کاهش میزان تمرکز
- مختل شدن کارکرد روزانه ذهن
- تشدید اضطراب و استرس
- عدم آرامش و لذت بردن از زمان حال
برای مثال ممکن است وسط جلسه امتحان باشید اما ۴۰ دقیقه از وقت امتحان را صرف فکر کردن به ماجرایی کنید که دو سال قبل اتفاق افتاده است. یا هنگام انجام یک کار تکراری افکار مزاحم بی وقفه هجوم بیاورند و اجازه ندهند که شما کارتان را انجام دهید. قطعاً این اتفاق آزاردهنده خواهد بود.
چرا باید نسبت به افکار مزاحم و تکرار شونده بی‌تفاوت باشیم؟
در مراحل اولیه شاید افکار فقط زمانی سراغ ما می‌آیند که مغزمان بیکار است. برای مثال قبل از خواب یا هنگام راه رفتن در مسیر آشنا. اما اگر به این موارد بی‌توجه بمانیم، این افکار به تدریج به تمام بخش‌های زندگی ما نفوذ می‌کنند و آرامش ما را در هر لحظه و هر موقعیتی می‌گیرند.
روش‌های مدیریت و کاهش نشخوار فکری
بعد از اینکه دانستید ماهیت افکار مزاحم و تکرار شونده چه می‌باشد و نشخوار فکری از چه چیزهایی سرچشمه می‌گیرد، باید با روش‌های مدیریت و کاهش این مشکل نیز آشنا شوید تا کمتر از آن آسیب ببینید. این روش‌ها به شرح زیر هستند؛
تلاش برای توقف فوری افکار نتیجه معکوس دارد!
اگر می‌خواهید تلاش کنید که سریع تر جلوی افکار مزاحم را بگیرید، باید بدانید که این افکار با قدرت بیشتری به ذهن شما بر می گردند. درست مانند زمانی که تلاش می‌کنید زودتر بخوابید و همین نگرانی باعث بی‌خوابی شما می‌شود. پس قدم اول این است که به افکار اجازه عبور دهید.
مشاهده و بررسی بدون قضاوت
وقتی که یک فکر مزاحم به ذهنتان خطور می‌کند به جای جنگیدن با آن فکر، بنشینید و آن را بررسی کنید. برای مثال اگر به خاطر از گذشته رجوع می‌کنید احساسات و واکنش‌های خود را مرور کنید اما در نهایت بپذیرید که امکان تغییر آن موقعیت وجود ندارد.
تمایز بین افکار گذشته و آینده
باید به این درک برسید که افکار گذشته پرونده‌های بسته‌ای هستند که مرور دوباره آن ها منطقی نیست. در رابطه با افکار آینده نیز باید ببینید آیا می‌توان اقدامی معقول برای آن ها انجام داد یا خیر؟
انجام اقدام عملی در صورت امکان
اگر نشخوار فکری شما مربوط به آینده است و کاری از دستتان برمی آید، حتماً آن را انجام دهید. برای مثال اگر نگران زلزله هستید، می‌توانید یک کوله بقا که شامل؛ آب، غذا و لوازم ضروری است آماده کنید. اما به هیچ عنوان وارد اقدامات افراطی نشوید. زیرا این اقدامات خودشان نشخوار جدید را به دنبال خواهند داشت.
پذیرش عدم قطعیت
برخی از اتفاقات آینده از کنترل ما خارج هستند برای مثال تغییرات سیاسی یا بلایای طبیعی بزرگ در چنین مواردی بهترین کار این است که شرایط حال را قربانی ترس‌های غیرقابل کنترل آینده نکنید.
برای اینکه راحت‌تر نشخوار فکری را کنار بگذارید یک فرمول ساده سه مرحله‌ای به شما توصیه می‌کنیم این فرمول شامل مراحل زیر می‌شود؛
- تشخیص فکر: در مرحله اول بررسی کنید فکری که مدام در ذهن شما تکرار می‌شود چیست؟
- بررسی منطقی: آیا می‌توانید کاری برای تغییر این فکر انجام دهید؟
- اقدام یا رها کردن: اگر می‌توانید کاری انجام دهید آن را به صورت معقولانه انجام داده و اگر نمی‌توانید آن را کاملاً رها کرده و به لحظه حال برگردید.
سخن آخر
مهمترین پادزهر برای افکار مزاحم و تکرار شونده زندگی در لحظه حال است. شما باید یاد بگیرید که مهارت حضور در لحظه حال را به دست بیاورید. این مهارت یکی از بهترین ابزارها برای مدیریت افکار مزاحم است. تمرین‌هایی مانند: تنفس عمیق، مدیتیشن یا تمرکز روی حواس پنجگانه به شما کمک می‌کنند که توجهتان از گذشته و آینده برداشته شود و به اینجا و اکنون بازگردید. برای اینکه از این پدیده رایج اما آزاردهنده زودتر رها شوید تا انرژی ذهنی شما تحلیل نرود، ما در مجموعه دریچه آگاهی کنارتان هستیم و شما را به این باور می‌رسانیم که لحظه حال ارزشمندترین دارایی شماست.
