دلبستگی ایمن و نا ایمن
5دقیقه
آنچه در این مقاله می‌خوانید [پنهان‌سازی]
دلبستگی ایمن و نا ایمن دو نوع اساسی از سبک‌های دلبستگی به شمار می‌آیند که در نظریه دلبستگی مطرح شده‌اند. این سبک‌ها بر اساس رابطه کودک با مراقبان اولیه که می‌توانند والدین باشند، شکل گرفته و بر چگونگی ارتباط افراد در بزرگسالی تاثیر می‌گذارند.
برای مثال دلبستگی ایمن زمانی شکل می‌گیرد که کودک در ارتباط با مراقب خود احساس امنیت، محبت و… را تجربه کند. در نتیجه یاد می‌گیرد که باید به دیگران اعتماد کرده و در بزرگسالی روابط سالم و پایدار خواهد داشت دلبستگی نا ایمن وقتی به وجود می‌آید که مراقب که می‌تواند مادر، پدر یا هر فرد دیگر باشد رفتار ناپایدار و بی تفاوت با کودک داشته باشد. این سبک موجب شده که کودک اضطراب، بی‌اعتمادی و اجتناب در روابط را در بزرگسالی تجربه کند.
دلبستگی چیست؟
قبل از اینکه به طور کامل دلبستگی نا ایمن عاطفی و ایمن را بررسی کنیم، باید تعریفی از مقوله دلبستگی به شما ارائه دهیم. دلبستگی مفهومی است که به نوعی رابطه عاطفی و روانی بین نوزاد و مراقب اصلی اش که می‌تواند مادر باشد، اشاره دارد. این دلبستگی پایه گذار سبک ارتباطی ما طی زندگی خواهد بود. همین رابطه اولیه که در اولین سال‌های زندگی شکل می‌گیرد نقشه راه روانی را برای تعامل ما با دیگران در بزرگسالی ایجاد می‌کند.
البته صرفاً دلبستگی به مادر نبوده و این نقش می‌تواند توسط پدر یا فرد دیگر مانند پرستار ایفا شود. نظریه پردازانی مانند جان بالبی و ملانی کلاین این پدیده را به صورت کاملاً عمیق بررسی کردند و به این نتیجه رسیدند که دلبستگی عاملی اساسی برای شکل‌گیری شخصیت و ساختار روانی انسان است.
دلبستگی ایمن به چه معناست؟
برای تعریف دلبستگی ایمن عاطفی باید بگوییم این دلبستگی زمانی شکل می‌گیرد که کودک در ماه‌ها و سال‌های ابتدایی زندگی در تعامل با مراقب اصلی یعنی مادر، پدر و… احساس امنیت، ثبات و پاسخگویی را دریافت کند. کودک در آغاز زندگی نمی‌تواند خود را از مادر جدا بداند و ورود او به این جهان جدید همراه با ترس و ناآشنایی است. پس اگر مراقب بتواند به نیازهای فیزیکی و عاطفی کودک به طور منظم پاسخ دهد، پایه‌های امنیت وجودی کودک شکل گرفته و دلبستگی ایمن در او تثبیت می‌شود.
فردی که در کودکی دلبستگی ایمن را تجربه کند در بزرگسالی ویژگی‌های زیر را به دست می‌آورد؛
- روابط سالم، متعادل و پایدار
- توانایی اعتماد به دیگران
- برقراری ارتباط عاطفی موفق
- احساس ارزشمندی
- مهارت برای مدیریت تعارضات در روابط
تعریف دلبستگی نا ایمن
اگر کنجکاوید بدانید که دلبستگی ناایمن چیست؟ باید بگوییم دلبستگی ناایمن زمانی به وجود می‌آید که مراقبت از کودک همراه با بی‌ثباتی عدم حضور دائمی مراقب بیماری یا نوسانات احساسی باشد حتی اگر این احساسات به صورت موقتی و ناخواسته برای کودک به وجود بیایند، در صورت تکرار، احساس ناامنی و اضطراب را در کودک نهادینه خواهند کرد و در نتیجه دلبستگی ناایمن عاطفی شکل می‌گیرد.
هر انسان به شکلی طیفی از دلبستگی ناایمن را در وجود خود دارد. زیرا هیچ مراقبی در این جهان کامل نیست. اما وقتی که الگوهای ناپایدار به طور مداوم تکرار شوند این دلبستگی به مشکلی جدی تبدیل شده و مفهوم امنیت دچار اختلال می‌شود. فردی که در کودکی دلبستگی ناایمن عاشقانه را تجربه می‌کند در بزرگسالی ویژگی‌های زیر را خواهد داشت؛
- نیاز مداوم به تایید دیگران
- نگرانی بیش از حد برای طرد شدن یا رها شدن
- وابستگی زیاد و احساس ناامنی در رابطه‌ها
- حسادت و چسبندگی دائمی به افراد
معرفی انواع دلبستگی از کودکی تا بزرگسالی
انواع دلبستگی در دسته‌بندی اصلی به دلبستگی ایمن و نا ایمن تقسیم شده و شامل نمونه‌های دیگر مانند: دلبستگی دوسوگرا و آشفته نیز هستند. در ادامه هر یک را به تفصیل معرفی می‌کنیم؛
دلبستگی ایمن
دلبستگی ایمن برای افراد در اثر حضور والد یا مراقب اولیه با ثبات و قدرت پاسخگویی ایجاد می‌شود. در چنین موقعیتی فرد اتفاقات زیر را تجربه خواهد کرد؛
- کودک احساس امنیت، اعتماد و آرامش دائمی دارد.
- در بزرگسالی روابط سالم و صمیمی و متعادل شکل می‌گیرد.
- توانایی اعتماد به دیگران پذیرش محبت و درخواست کمک برای فرد مکان‌پذیر است.
- معمولا افرادی که دلبستگی ایمن را تجربه می‌کنند، در بزرگسالی رهبر، منظم، موفق و دارای عزت نفس بالا هستند.
دلبستگی نا ایمن
دلبستگی نا ایمن دارای سه زیر مجموعه می‌باشد که هر کدام از این موارد در دسته‌بندی انواع دلبستگی از کودکی تا بزرگسالی قرار می‌گیرند. هر یک از این شاخه‌ها را در جدول زیر برای شما معرفی می‌کنیم.
| نوع دلبستگی ناایمن | مشخصات والدین | رفتار کودک | رفتار در بزرگسالی |
| اجتنابی | سرد، بی‌احساس، بی‌تفاوت؛ واکنش هیجانی کم یا هیچ | بی تفاوت به رفت و آمد والد، حذف رابطه برای حفظ بقا | عدم صمیمیت، اعتماد پایین، استقلال افراطی، پرهیز از درخواست کمک |
| دو سوگرا/ اضطرابی | بی ثبات، پر تنش، متناقض در ابراز محبت | استرس بالا هنگام جدایی و عدم آرامش پس از برگشت والد | ترس از طرد شدگی، عزت نفس پایین، شک برای دوست داشتنی بودن |
| آشفته | والدین منبع هم زمان حس عشق و ترس | رفتارهای متناقض و گیج کننده | ناپایداری هیجانی شدید، رفتارهای متناقض در روابط، اختلال شخصیت مرزی و… |
چگونه می‌توان سبک دلبستگی را تغییر داد؟
تغییر سبک دلبستگی امری غیر ممکن نبوده و امکان‌پذیر است. اما نیاز به آگاهی، تمرین و حمایت حرفه‌ای دارد. بعد از اینکه با دلبستگی ایمن و نا ایمن آشنا شدید، باید اطلاعات کافی در رابطه با تغییر سبک دلبستگی را بدانید تا اگر درگیر دلبستگی ناایمن هستید، آن را تغییر داده و زندگی بهتر و آرام تری را تجربه کنید.
به صورت کلی سبک دلبستگی در کودکی شکل می‌گیرد. اما مغز انسان انعطاف پذیر بوده و می‌تواند به یادگیری الگوهای جدید عادت کند. راهکارهای کاربردی برای تغییر سبک دلبستگی نا ایمن را در ادامه شرح می‌دهیم؛
- خودآگاهی: در ابتدا باید سبک دلبستگی خود را به طور کامل بشناسید.
- درمان و مشاوره تخصصی: بعد از شناخت سبک دلبستگی باید برای روان درمانی دلبستگی محور، درمان شناختی رفتاری، درمان‌های مبتنی بر تروما و طرح واره درمانی اقدام کنید
- تجربه روابط ایمن و سالم: تجربه روابط سالم با افرادی که ثبات دارند، اهل احترام، گوش دادن و مرز سالم هستند، بسیار کمک کننده است.
- تنظیم هیجان: افراد با دلبستگی نا ایمن در مدیریت احساسات خشم، اضطراب و مشکل دارد. برای این کار تمرین‌هایی مانند: مدیتیشن، تنفس آگاهانه و نوشتن احساسات توصیه می‌شود.
- مرزگذاری و پذیرش خود: یادگیری نه گفتن، داشتن عزت نفس بالا و مراقبه درونی.
- بازنویسی الگوهای رفتاری: اگر عادت دارید در موقعیت‌های خاص واکنش‌های اجتنابی یا وابسته نشان دهید، آگاهانه رفتار جدید را انتخاب کنید. برای مثال به جای قطع رابطه در بحران به گفتگو بپردازید.
سخن آخر
در این محتوا به طور کامل دلبستگی ایمن و نایمن را بررسی کردیم تا شناخت کاملی نسبت به این دلبستگی‌ها پیدا کنید و تشخیص دهید که نوع دلبستگی شما چه می‌باشد. در نهایت راه‌های درمانی و تغییر سبک دلبستگی می‌تواند بسیار کمک کننده باشد. ما در مجموعه دریچه آگاهی تحت نظر روانشناس متخصص سرکار خانم ندا بهشتی در خدمت شما هستیم تا مسیر تغییر دلبستگی نا ایمن را برایتان هموارتر کنیم.
