انواع خانواده از نظر روانشناسی
5دقیقه
آنچه در این مقاله می‌خوانید [پنهان‌سازی]
خانواده به عنوان نخستین و مهم‌ترین نهاد اجتماعی تاثیر زیادی روی شکل گیری شخصیت و رفتار اعضای خود دارد. روانشناسان برای بررسی بهتر روابط و عملکرد خانواده آن را از دو زاویه اصلی طبقه بندی می‌کنند. از نظر ساختار (ترکیب اعضا و شکل زندگی) و از نظر سبک تربیتی (شیوه تعامل والدین با فرزندان). در این محتوا ابتدا 4 دسته اصلی خانواده از نظر ساختار و انواع جدیدتر آن را بررسی می‌کنیم و سپس 4 سبک تربیتی مهم را نیز بررسی خواهیم کرد تا در نهایت با انواع خانواده از نظر روانشناسی آشنا شوید.
انواع خانواده از نظر ساختار
در دسته بندی انواع خانواده از نظر روانشناسی ابتدا خانواده ها را بر اساس ساختار بررسی می‌کنیم که هر کدام شامل موارد زیر هستند؛
خانواده هسته ای
خانواده هسته ای متشکل از زن، مرد و فرزندان مجرد آن ها است که باهم در یک خانه زندگی می کنند. این ساختار رایج ترین نوع خانواده در جوامع مدرن است که معمولاً استقلال نسبی از خانواده های دیگر داشته و تصمیم گیری متمرکز در بین والدین انجام می شود. همچنین در خانواده های هسته‌ای شاهد روابط نزدیک‌تر بین والدین و فرزندان هستیم.
خانواده گسترده
در خانواده گسترده چند نسل در یک خانه یا مجموعه ای از خانه های نزدیک به هم زندگی می‌کنند. این مدل از خانواده در گذشته بسیار رایج‌تر بود. برای مثال پسر بعد از ازدواج همسر و فرزندانش را به خانه والدین می‌آورد و همه در یک واحد خانوادگی بزرگ زندگی می‌کردند.
در میان انواع خانواده از نظر روانشناسی زندگی در خانواده گسترده از نظر حمایت عاطفی و مالی و تقسیم مسئولیت ها بین اعضا بسیار مثبت است. اما چالش‌های خاص خود را داشته و احتمال دخالت و بروز تعارض بین نسل ها وجود دارد.
خانواده با ملحقات
در این نوع خانواده یکی از زوجین با یکی از اقوام خود زندگی می‌کند. برای مثال زندگی با پدربزرگ، مادربزرگ یا خواهر و برادر. در نسل‌های گذشته سالمندان معمولا با یکی از فرزندان خود زندگی می‌کردند.
خانواده ناقص
در خانواده ناقص یکی از اعضای اصلی یعنی زن مرد یا فرزند به علت طلاق، فوت یا شرایط دیگر حضور ندارند. این دسته زیرشاخه هایی دارد که در سال‌های اخیر بسیار مورد توجه واقع شدند. در امر بررسی انواع خانواده از نظر روانشناسی باید زیر مجموعه‌های خانواده ناقص را به شما معرفی کنیم که عبارتند از؛
- خانواده تک والدی: یکی از والدین به تنهایی مسئولیت فرزند یا فرزندان را بر عهده دارد.
- خانواده ناتنی: در چنین ساختاری یک از زوجین از ازدواج قبلی خود فرزندانی دارد و اکنون با همسر جدید و فرزندان قبلی زندگی می‌کند.
- خانواده متحد: گروهی از افراد اغلب با تجربه های مشترک مانند جدایی تصمیم می‌گیرند با اهداف مشخص و برای حمایت از هم در کنار یکدیگر زندگی کنند.
انواع خانواده از نظر سبک تربیتی
بعد از اینکه انواع خانواده از نظر روانشناسی و ساختار را بررسی کردیم، نوبت به طبقه بندی خانواده ها از نظر رابطه والدین با فرزندان می‌رسند. در همین راستا روانشناسان چهار سبک اصلی تربیتی را معرفی کرده‌ذاند؛
خانواده خشک و سخت گیر
در این خانواده ها قوانین سختگیرانه و غیرقابل انعطاف وجود دارد. برای مثال کنترل شدید در زمان خواب، بیداری، خورد و خوراک، دوستان فرزندان و… در این خانواده ها دیده می‌شود و والدین دوست دارند که فرزندان اطاعت بی چون و چرا از آن ها داشته باشند. چنین خانواده هایی باعث کاهش اعتماد به نفس فرزندان و افزایش اضطراب و خشم پنهان خواهند شد.
خانواده آسان گیر
این خانواده ها آزادی بیشتری به فرزندان داده و قوانین محدود تری دارند. معمولاً انعطاف بالا در تصمیمات روزمره و عدم کنترل شدید بر روابط و فعالیت ها در این خانواده اتفاق می‌افتد که افزایش حس استقلال و گاهی کاهش مسئولیت پذیری فرزندان را به دنبال خواهد داشت.
خانواده گسسته
در این نوع خانواده ارتباط عاطفی بین اعضا بسیار ضعیف بوده و اغلب تعارض ها و خشونت ها در آن اتفاق می‌افتند. زیرا پیوند عاطفی عمیقی وجود ندارد و قهرهای طولانی و تعارض‌های شدید رخ می‌دهد. معمولاً خانواده هایی که درگیر اعتیاد و مشکلات شدید روانی هستند در این دسته‌بندی قرار می‌گیرند.
خانواده دموکرات
خانواده های دموکرات تعادل بین محبت و اقتدار برقرار کرده‌اند. به طوری که احترام متقابل بین والدین و فرزندان وجود داشته و توانایی حل تعارض ها از طریق گفتگو در خانواده دیده می‌شود. چنین محیطی امن و قابل اعتماد است که رشد سالم شخصیت و مهارت اجتماعی فرزندان در آن رخ می‌دهد.
اهمیت شناخت ساختار و سبک تربیتی خانواده
شناخت انواع خانواده از نظر روانشناسی کمک می‌کند تا نقاط قوت و ضعف خانواده خود را بهتر بشناسید و برای بهبود روابط و سبک تربیتی قدم های موثری بردارید. برای مثال خانواده هسته ای ممکن است نیاز بیشتری به شبکه حمایتی بیرونی داشته باشد. خانواده گسترده می‌تواند از مشاوره برای کاهش تعارض نسل‌ها بهره ببرد. بهتر است که خانواده سختگیر انعطاف پذیری بیشتری در قوانین خود ایجاد کند و خانواده آسان گیر می‌تواند با تعیین برخی قوانین پایه نظم بیشتری در خانه حکم فرما کند.
نقش فرهنگ و جامعه در شکل گیری انواع خانواده
بعد از اینکه با انواع خانواده از نظر روانشناسی آشنا شدید، باید بدانید فرهنگ و ساختار اجتماعی هر کشور تاثیر زیادی روی شکل و سبک خانواده ها خواهد داشت. در جوامع سنتی خانواده گسترده و با ملحقات رایج تر است. زیرا پیوندهای خویشاوندی و حمایت جمعی حائز اهمیت می‌باشد. اما در مقابل، در جوامع شهری و مدرن خانواده هسته ای و حتی تک والدی بیشتر دیده می‌شود که در نتیجه تغییرات اقتصادی مهاجرت و سبک زندگی مستقل است.
سخن آخر
در این محتوا به صورت کامل به بررسی انواع خانواده از نظر روانشناسی پرداختیم باید بدانید که هیچ کدام از این انواع خانواده کاملاً خوب یا کاملا بد نیستند و هر کدام از آن ها ویژگی های مثبت و منفی خاص خود را دارند. مهم این است که اعضای خانواده بتوانند با حفظ احترام و داشتن ارتباط موثر محیط امن و حمایتی برای یکدیگر فراهم کنند و به رشد شخصیتی فرزندان خود کمک زیادی کنند. اگر احساس می‌کنید که فضای خانواده شما نیاز به بهبود دارد، می توانید از مجموعه دریچه آگاهی کمک بگیرید.
